“Qiz yig’in”dagi erkaklar.

Biz o‘zbeklarning azaliy orzularimizdan biri to‘ytantana ko‘rish. O‘g‘il ko‘rganda sunnatiga, farziga yetkazsin deyishadi. Sunnat to‘yi bola kichikligi- da kichikrok tarzda o‘tadi-ketadi. Farz tuyi, ya'ni ota-onaning burchi va orzusi, lozim bulsa majburiyati bu kamolga yetgan uglini uylantirish yoki kiz bola bo‘lsa yaxshi joyga uzatish ancha sertash- vish ish. Xalqimizning bebaho kadriyat lari, urf-odatlari, an'analari bor. Agar ularni risoladagidek, joy-joyi- da, o‘z o‘rnida o‘tkazsak, juda chiroyli to‘ylar bo‘ladi. Aksincha, dabdababozlik, kim o‘zarga, meniki falonchinikidan ham yaxshi bo‘lsin qabilida ish tutsak, bu to‘ylarni bachkana, serxarajat, sertash- vish, ba'zan kelishmovchilikka aylanti- rib kuyamiz.
Masalan, Xorazmda o‘tkaziladigan "Qiz yiginni olaylik, o‘z nomi bilan aytilib turibdi, qizlar yig‘ini deb. Le- kin tasavvur qiling, katta to‘yxona, 250- 300 nafar odam, stollar ortig‘i bilan bezatilgan, keldi-ketdining izi uzil- maydi. Ketma-ket ovqatlar, ichkiliklar tortilayapti, sozandalar qo‘liga mikro- fonni uyinchok qilib ushlab olgan, xud- di momaqaldirokdek disklardan tarala- yotgan qo‘shiqqa jo‘r bo‘layapti, kelgan mex- monlar kattik tovushdan nolib, ovozla- rining boricha birini eshitsa, birini eshitmay uzaro so‘zlashishyapti, zalning yarmi erkaklar bilan to‘la. Kiz, ya'ni bir kundan keyin bo‘lajak kelin, ikkita du- gonasi bilan yer ostidan zaldagilarni tomosha kilib, jimgina o‘tiribdi, yemay- diyam, ichmaydiyam.
Yakinda dugonadek bir singlimiz qiz uzatdi. Karangki, onasini ko‘rib, qizi- ni ol, deganlaridek, oqila, tarbiyali, andishali singlimning qizi ham o‘zi bi- lan xamfikr ekan. Oyijon, debdi kiz. menga xech kanday dabdabaning, katta to‘yxonaning keragi yo‘q. Qiz yig‘ini o‘zim tugilib o‘sgan, voyaga yetgan uyimda bulsin. Dugonalarim bilan bir kecha mazza kilib uynab-kulaylik. Onaning ko‘zlarida yosh, sen xafa bo‘lmasang bo‘lga-
ni qizim, umidim ham shu edi, chunki nu- fuzli tashkilotda ishlab turib, kerak joyida targibot-tashviqot qilib, o‘zim amal qilmasam qanday bo‘larkan, tengdoshlarining to‘ylarini ko‘rib yurgan qizimning ko‘ngli o‘ksimasmikan degan xayolda edim, deydi onaizor. Karang, shunday chiroyli tuy buldiki, hamma havas kildi, ayniqsa, ziyolilar, avvalo, targibot-tashviqotning besamar ketmayot- ganidan, kolaversa, bu tarzdagi kiz yi ginlar xam ixcham, ham kamxarj, xam tar- tibli o‘tganidan va yosh qizlarimizning odob-axlokiga namunali ta'sir etishi- dan xursand bo‘lishdi. Hammasi rejali va tartibli. To‘ydan uch kun oldin kela- digan to‘yona kuniga qarindosh-urug‘, qo‘ni- kushni yig‘ildi. Qizlar eng katta xonada aloxida xonada onaning do‘stu kadrdon- lari, kasbdoshlari o‘tirdi. Kelin kiz milliy libosda, yal-yal yonib turgan ad- ras ko‘ylakda, boshida zar do‘ppi, dugo- nalari, sinfdoshu kursdoshlari bilan yayrab-yashnab o‘tiribdi. Qo‘shiq aytishdi, raqsga tushishdi, kecha oxirida qizlar an'anaga ko‘ra qo‘llariga hafsala bilan xina ko‘yishdi. Bir-biriga gap bermay sho‘x-shodon o‘ynashdi. Erkaklar ertasiga kelinni uzatishdan oldin tortiladigan oshga taklif kilindi. To‘yxona uchun to‘lanadigan pulga ota- ona qiziga mebelь, idish-tovok, ko‘rpa- to‘shak sovg‘a qildi.
Yigit tomonni ham qiynashmadi .
"Qarang-a, - deydi ko‘pni ko‘rgan ayollardan biri, — o‘zimizning atlasu adraslarga nima yetsin, kanday chiroyli.
Yakinda nevaramni uzatishdi, qiz yig‘in kuni bo‘lg‘usi kelinNING kuylagini ko‘rib, juda xijolat chekdim. To‘yning oxirigacha o‘g‘lim bilan kelinimdan xafa bo‘ldim. O‘sha kuylakni nevaram chiqishidan oldin ko‘rmaganimga pushaymon yedim. Yarim- yalangoch, ko‘kraklari juda ochiq ekan, du- gonalarim oldida mulzam bo‘ldim. Xo- rijdan keltirilgan, eng qimmatidan deb kiyiladigan o‘sha ko‘ylaklar kizlarimiz- ni yuzini ochib, andishasini yo‘qotib quymayotganmikin? Axir ular xayo-iboni xar kanday zebu ziynatdan ustun qo‘yuvchi o‘zbek kizlari emasmi, bu liboslar yev- ropalik kizlar uchun tikilgan-ku!»
Uni ham ko‘ya turing, yana bir hayotiy vo keani eslamasdan ilojim yuk shu topda. Xiva kadimiy tabarruk shahar. U yerdan juda kup avliyolar, pirlar o‘tgan. Bugun xorazmliklarning faxri bo‘lmish kuragi ep ko‘rmagan Pahlavon Mahmud maqbarasi muqaddas ziyoratgoh hisoblanadi. U yerga issik palьtoda bo‘lsam ham sovqotyapman. Kuyov-ku kostyum-shimda, kelin bechora yup- qagina oq harir libosda, ko‘kraklari yarim ochik. Chidolmasdan 30 yoshlar chamasidagi ayolga murojaat qildim: "Siz kattasiz-ku, naxotki bu yoshlarga yo‘l ko‘rsatmasangiz?! Axir kelinchak shunday qattiq sovukda bir ko‘ylakda yursa, ertaga nima bo‘ladi, qan- day ona buladi? Shamollab kolsa dardi- ga da'vo yo‘q-ku", desam, haligi ayol be- parvogina, "Aytsam unashmadi", deb kuya koldi. O‘zim ham birinchi kelinimni qish faslida olganman. U paytlarda zar cho- ponlar xali bizga yetib kelmagan edi. Uch kun uxlamasdan kelinga ham, o‘g‘limga xam chiroyli duxobadan zar chopon tik- dim. Kelinning dugonalari o‘zining oq ko‘ylagi juda chiroyli, chopon kiysa ko‘rinmay qolmasmikan, deyishdi. Yo‘q, dedim, uch kun uxlamay tikkan choponim- ni kiymasa ixtiyori o‘zida, dedim. Men- ga uning sogligi kerak, ko‘ylagi emas, de- dim. Haliyam o‘sha to‘yni videotasmalar- da tomosha qilib o‘tirsak, o‘zimdan min- natdor bo‘lib qo‘yaman, shunday chiroyli o‘tirishibdi kelin-kuyovlar. "Qiz yig‘in"- larni ixchamlashtirsak, juda katta ish kilamiz, yaxshi tejamkorlikka erishamiz. Nima keragi bor bir to‘yning ikkinchi nusxasi. Chunki qiz yig‘inda ham shu meh- monlar, ertaga to‘yda ham. Keling, bu borada e'tiborli va dono bo‘laylik, uz rizqimizni o‘zimiz qirqmaylik, tejam- kor bo‘lishga harakat qilaylik.