OH YANA XIYONATMI?

Farang adibi Andrey Morua «Omadli nikoh har kuni taʻmir etib turilishi kerak bo`lgan binodir», degan edi. Hozir shunday nikohlar vujudga kelyaptiki, ularni nainki taʻmir, balki imkon qadar tezroq, mayda -chuyda voqealarga fojeiy tus berishga uringan holda barbod qilishga zo`r berishmoqda. Endilikda qayta turmush qurish ro`zg`orni «yangilash» yoshlar uchun odatiy hol bo`lib qoldi. Ikki yoshning o`zaro turmush qurishini qariyalar «umr savdosi» deb atashadi. Vohkim, umr savdosi «yarim yillik», «bir yillik» savdoga aylanib bormoqda. Yoshlarning turmushi buzilib ketayotganligiga «taraqqiyot aybdor», desangiz, taraqqiy etib ham uzoqqa borishganimiz yo`q. Agar taraqqiyot yoshlarning turmushini buzadi, degan fikrga yopishib oladigan bo`lsak, rivojlangan islom mamlakatlari, Sharqdagi boshqa peshqadam davlatlarda oilaviy masalalarga ehtirom bilan qaraydilar -ku?! Men qadimiy anʻanalarimizdan olislashib ketganimiz uchun ham ro`zg`orimiz parokandalikka tutmayaptimikin, degan ishtibohdaman. Surxondaryo viloyatida xalqimizning azaliy urf- udumlari bir qadar saqlanib qolgan. Biroq bu erda ham oilalarning buzilishi oshib borayotganligi ko`zga tashlanadi. O`tgan yilning birinchi olti oyi ichida viloyatda 1043 kishi nikohni bekor qilishlarini so`rab ariza berdi. «Parchalanishga» jon- jahdi bilan urinayotgan oilalarning 87 tasida bola bor. Bundan uch oy burun, yaʻni oktyabr oyida 1246 oila nikoxdan o`tib, 114 tasi ajralishgan. O`rtada tirik yetim qolgan begunoh bolalarning achchik qismatini bayon etmoqqa na so`z, na taskin bor. Ajralishgan er -xotinlarning ota- onalari, qarindosh-urug`lari orasiga tushgan sovuqlik- chi? Tojikiston alyumin zavodining «rohatini ko`rayotgan Sariosiyo tumanida ham oilalarning buzilishi yildan yilga oshib bormoqda. 1990 yilda 138 oila inqirozga yuz tutdi. O`rtada farzand yo`qligi, yigitlarda jinsiy qobiliyatning sustligi kabi holatlar baxtiqarolikka sabab bo`layotir. Bu chindan ham fojeaviy holki, alyumin zavodi odamlarning qismatiga sovuq solmoqda. Insonning - aslini, naslini buzayotgan bu zavod qachongacha «davron suradi»- buni hech kim aytolmaydi....
- Yana qanday sabablar bor? Sabablari ko`p, — deydi viloyat adliya boshqarmasining sud ishlari bo`yicha katta maslahatchisi Abdusamad Bobokeldiev, — Avvalo, yoshlarimiz bir-birlarini yaxshi bilmasdan nikohdan o`tishyapti. Asosiy sabablardan yana biri er-xotinlar bir- biriga xiyonatidir.
.... Oh, yana xiyonatmi? Azal- azaldan la`natlangan o`sha xiyonat yana pokiza to`shaklarni badnom qilmoqqa tutindimi? Qismatlar poralanadi. ne- ne umidlar bilan qurilgan oila imorati yiqiladi.... Qorako`zlar taqdirga la`nat aytgancha, yuz ko`rishmas bo`lib ketadilar, aro yo`lda qolgan go`daklar esa hayrat bilan «esidan ayrilgan» kattalarga boqadilar. Soqoli oqargan tabarruk bobolar og`ir sukutga toladilar, peshonalarini ajinlar qoplagan momolar ham nigohlarini bir nuqtaga qadagancha g`ussali o`yga botadilar. Eng dahshatlisi — qismatga tahrir kiritib bo`lmaydi..... Turmushning ming bir chi g`irig`idan o`tgan ajdodlarimizdan qolgan ibratli bir naql bor: «Birinchi baxtim - Sulaymon taxtim, ikkinchi baxtim – suvlarga oqdim.... Albatta o`zgalarning ro`zg`oriyu, u yerda bo`ladigan turli-tuman mojarolarga bosh suqib bo`lmaydi. Lekin «o`z balong o`zingga ursin», deya chetda tomoshabin bo`lib turish mumkinmi, bilmadim. Odam maslahat berishga istihola qiladi, biroq har na mushkullik bo`lsa- da, «Sulaymon taxti» ngizni boy bermaslikka intiling.