Imtihon

Abdumavlon bomdodni o’qib bo’lib, hovliga chiqar ekan, yo’lakda oyoq tovushi eshitildi. Sahar mardondan, ovoz bermay, shipillab kirib kelayotgan kim bo’ldi ekan? Shu tarafga yuzlandi. Mirzaahmad devona! Ustida pocha po’stini, boshida bolalarning issiq, jun qalpog’i. Ul o'zicha iddao bilan gulranardi:
- Hayriyat, dunyoda ochiq eshig’am bor ekan. Mingtasini qoqdim-ov, bari tom bosgandek miq etmaydi.... Abdumavlonini peshonasi tirishdi. Qaydanam darvozani ochib qo’ygan ekan-a, mana endi javrayverib, miyasini qoqib qo’liga beradi. Bolalarning uyqusini buzadi. Xotini bo’lsa, devonadan o’lardek qo’rqadi.
Devona yo’lakda turgan Abdumavlonga o’rilgudek bo’lib to’xtadi.
- Xe-xe-xeee...
-Abdumavlonning ko’zi devonaning ayanchli, yalinchak ko'zlariga tushar ekan, nimalar yodiga tushib -birday o'zgardi. Qalbi halimlashib, vujudi bo’shandi. Devonaning iljayishiga iljayish bilan javob berdi.
- Assalomu alaykum, keling, taqsir...
- Ablumavlon devonaning o’t bo’lib yonayotgan qo’llarini kaftlari orasiga oldi. Ha, tortinmadi, jirkanmadi....
-Yonayapman, aka, kechasi bilan bir qultum so’ng dor bo’ldim, dedi devona yosh boladek arz qilib.» - Hozir-da, dedi Abdumavlon borib - suv beraymi yoki choymi? Choy.
qorinam ochdir? Suriga chiqing, hozir barini muhayyo qilamiz...
Abdumavlon Devonani nimagadir sizlay boshlagan edi. Uni cho’g’dek turkman gilami to’shalgan so'riga chiqardi. Bu ham yetmagandek uydan duxoba ko'rpacha bilan ikkita par yostiq olib chiqdi. Devona bo’lsa, oyog’idagi yirtiq kalishi bilan gilam ustida u yoqdan bu yoqqa yurardi. Ko’rpacha solingach, kalishini gilam ustiga yechib, ko'rpachaga yastandi.
- Taqsir, kalishingizni pastga olib qo’ysam, xafa bo’lmaysizmi, dasturxon yozmoqchiydim dedi Abdumavlon.
-Kambag’alning moli ko’zini oldida turgani yaxshi, kuldi devona,
- Tavba, aqli raso odamning ham xayoliga kelmaydi bunday gaplar. - deya ajablandi Abdumavlon
U xotiniga aytib, eng aziz mehmonlarga tuzaladigan patnis tuzattirdi. Xotini hayron..
- Sen aytganlarimni qilovur xotin, dedi u xotamtoylik bilan, gap bor, keyin aytaman, ha, yengilroq ovqatgayam urnab yubor...
• Abdumavlon patnis bilan choyni devonaning yoniga surdi-da, dedi:
Meni ma’zur tutasiz mehmon, ozrok ishim bor edi, siz bahuzur... sekin shoshilmang, kelinoyingiz ovqatgayam urnab qo’ydi.
- Ovqat deysizmi, xe-xe-xe... ko’zim tushsa yeyman... yegandayam, dunyonikini yeyman, Bitta kattaroq mushukni ovqatini yeyman, Devona ustidagi qusqisiyu, jun qalpog’ini yechib, nari tashladi. Duxoba ko’rpacha ustida o’zini xonlardek sezdi. Qand- qurslardan cho’qilab, turshaklarni choyga ivitib yegan bo’ldi. Salda boshi yostiqqa tegib, uxladi qoldi. Abdumavlonning xotini, hayron, devonani kuchada ko’rganda kalaka qilib qochadigan ut-olov o’g’illarining dami kesilgan. Nima bo’lyapti uzi, bitta devonaga shuncha izzat-ikrommi? Devonaning uyqusi qush uyqusi bo’larkan. U salga uyg’onib, yana choy ichdi, yana yotdi. Har qalay bu shohona joyni tark etgisi kelmasdi. Bir ozdan keyin ovkat ham tayyor bo’ldi. Abdumavlon bir aylanib qarasa, devona yo’q. Xayr- mazurniyam nasiya kilib jo’nab qopti.
— Ha, adasi, — dedi xotini, tushingizda qo’rqdingizmi, devonani boshingizga ko’tardingiz. Hech kimdan ko’rmagan izzat-hurmatni sizdan ko'rdi, bechora.
-Ha, endi onasi. shunaqa qilgim kelib qoldi-da,
- Boya, gap bor, aytaman, devdingiz? Darvoke, erta bilan bomdod namozida Olloxdan suragan edim: E. Olloxim, kunimni barokatli, xulqimni halim qilgin, o’zing sevgan bandalaring bilan uchrashtirgin deb... yuzimga fotiha tortib ulgurmasimdan devona kelib turibdi-da. Niyatlariga sodiq qoldim. Ha, shunday qilishim kerakligini tezda fahmladim. Yaxshiyam fahmladim, onasi! Axir bandasining ahliga sobitligini qandoq sinashni Olloxning o’zi biladi-da. Xudo xoxlasa, bugun Yaratganning bir imtihonidan o’tdik.